Τέχνες και πραγματικότητα – Ο εικαστικός κόσμος της ελληνικής Αρχαιότητας

Abstract

Στη μετανεωτερική εποχή δύσκολα θα μπορούσε πια να αμφισβητηθεί ότι οι εικόνες που μας κατακλύζουν καθημερινά δεν αναπαριστούν απλώς την πραγματικότητα αλλά τη διαμορφώνουν, αποτελούν μάλιστα το κύριο υλικό κατασκευής της. Κεντρικός στόχος του βιβλίου είναι να δείξει ότι οι εικόνες δεν απέκτησαν αυτή την οντολογική σημασία μόνο με τη μιντιακή και ψηφιακή επανάσταση της μετανεωτερικότητας, αλλά ότι εξαρχής αποτελούσαν συστατικό στοιχείο της πραγματικότητας. Έτσι, είναι δυνατή μια ιστορία των εικόνων που δεν περιορίζεται στην ανίχνευση στιλιστικών και αισθητικών εξελίξεων, αλλά προχωρεί βαθύτερα στην κατανόηση των οραμάτων που δημιούργησε κάθε ιδιαίτερο πολιτισμικό περιβάλλον για τον κόσμο και τη θέση του ανθρώπου μέσα σε αυτόν. Μετά την εξέταση επιλεγμένων φιλοσοφικών, ανθρωπολογικών, σημειωτικών και άλλων προσεγγίσεων της κοσμοπλαστικής δύναμης των εικόνων, το βιβλίο εστιάζει στην ιστορική περίπτωση της ελληνικής Αρχαιότητας. Κάθε κόσμος, για να έχει το κύρος της πραγματικότητας και να προσφέρει κανονιστικά ινδάλματα σε μια κοινότητα ανθρώπων, οφείλει να εγκαθιδρύει ολοκληρωμένες και καθολικές κατασκευές του χώρου, του χρόνου, του ανθρώπου, του Άλλου κ.λπ. Το σύμπαν των εικόνων που δημιουργήθηκε κατά την πρώτη προχριστιανική χιλιετία στον ελλαδικό χώρο και στην ευρύτερη σφαίρα της πολιτισμικής του επιρροής εκπλήρωσε αυτό τον ρόλο με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα. Τέτοια, ώστε μέσα από τις πολλαπλές ρωμαϊκές, χριστιανικές και νεωτερικές οικειοποιήσεις και μεταπλάσεις του να συνεχίζει να ασκεί σημαντική επιρροή στον τρόπο που οραματιζόμαστε τον κόσμο και τους εαυτούς μας μέχρι σήμερα. Μέσα από τη μελέτη των μηχανισμών δημιουργίας και λειτουργίας του εικαστικού κόσμου της ελληνικής Αρχαιότητας μπορούμε επομένως να κατανοήσουμε καλύτερα και την πολυσχιδή λειτουργία των εικόνων στη σύγχρονη εποχή.

In the postmodern era, it is increasingly difficult to dispute the notion that the images overwhelming us in everyday life do not merely represent reality but actively shape it, constituting, in fact, its primary construction material. The central aim of this book is to demonstrate that images did not acquire this ontological significance solely through the media and digital revolution of postmodernity but have always been an integral component of reality. Thus, it becomes possible to craft a history of images that transcends the mere tracing of stylistic and aesthetic developments, delving deeper into understanding the visions that each distinct cultural environment created about the world and human’s place within it. Following a discussion of selected philosophical, anthropological, semiotic, and other approaches to the worldmaking power of images, the book focuses on the historical case of Greek Antiquity. Every world, in order to possess the authority of reality and offer normative ideals to a human community, must establish comprehensive and holistic constructs of space, time, humanity, the Other, and so forth. The universe of images produced during the first pre-Christian millennium in Greece and the broader sphere of its cultural influence fulfilled this role with remarkable efficacy. So much so that, through multiple Roman, Christian, and modern appropriations and transformations, it continues to exert significant influence on the ways we envision the world and ourselves today. By studying the mechanisms of the emergence and operation of the visual world of ancient Greece, we can therefore achieve a deeper understanding of the multifaceted function of images in the contemporary era.