Ευρωπαϊκό και συγκριτικό δίκαιο απαγόρευσης των διακρίσεων

Abstract

Το βιβλίο σύγγραμμα «Ευρωπαϊκό και συγκριτικό δίκαιο απαγόρευσης των διακρίσεων» αποτελεί προϊόν κοινής διδασκαλίας στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ. Η ύλη του δεν επικεντρώνεται μόνο στα δίκαια του ευρωπαϊκού νομικού χώρου, αλλά εμπλουτίζεται με συγκριτικά στοιχεία από δίκαια εκτός Ευρώπης, και ειδικότερα από το αμερικανικό δίκαιο, που το οποίο έχει διαμορφώσει τις θεμελιώδεις νομικές έννοιες του κλάδου. Το βιβλίο δεν εξαντλεί όλες τις πτυχές του δικαίου μη διάκρισης. Στα δύο μέρη του εξετάζονται δύο καίρια ζητήματα: οι θεμελιώδεις έννοιες του κλάδου και οι λόγοι διάκρισης. Αντικείμενο εξέτασης αποτελούν, ειδικότερα, έξι θεματικές ενότητες. Στην πρώτη θεματική ενότητα προσεγγίζεται η έννοια της ισότητας, παρουσιάζονται τα σημεία διαφοροποίησής της από την έννοια της διάκρισης και αναλύονται οι επιμέρους εκδοχές της. Στη δεύτερη θεματική ενότητα παρουσιάζονται η γένεση του δικαίου μη διάκρισης στις έννομες τάξεις της αγγλοαμερικανικής νομικής παράδοσης, η διείσδυσή του στο δίκαιο των διεθνών και υπερεθνικών οργανισμών και η περαιτέρω μεταφύτευσή του στα δίκαια της Ηπειρωτικής ηπειρωτικής Ευρώπης. Στην τρίτη θεματική ενότητα προσεγγίζονται οι διάφορες μορφές διάκρισης από τη σκοπιά των ποικίλων εκδοχών της ισότητας. Αντικείμενο εξέτασης αποτελούν η άμεση διάκριση ως έκφραση της τυπικής ισότητας, η έμμεση διάκριση ως προσπάθεια προσαρμογής της αρχής της ισότητας στις ανάγκες της κοινωνικής πραγματικότητας, η παρενόχληση ως μορφή διάκρισης και ως προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τα θετικά μέτρα υπό τη διττή εκδοχή τους ως εξαίρεση από την αρχή της ίσης μεταχείρισης και ως έκφραση της ουσιαστικής ισότητας. Οι τρεις τελευταίες θεματικές ενότητες του βιβλίου αφορούν τους λόγους διάκρισης. Στην τέταρτη θεματική ενότητα εξετάζονται οι τρόποι ρύθμισης αυτών των λόγων και τα κριτήρια επιλογής τους. Στην πέμπτη θεματική ενότητα αναλύονται ορισμένοι λόγοι διάκρισης, όπως το φύλο, η ταυτότητα φύλου και ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η φυλή, η εθνοτική καταγωγή και η θρησκεία, η αναπηρία και η ηλικία, ενώ στην έκτη θεματική ενότητα προσεγγίζονται η διατομεακότητα και οι πολλαπλές διακρίσεις. Πρόκειται στην ουσία για τη διαπλοκή και τη συρροή των λόγων διάκρισης που συζητείται συζητούνται έντονα τα τελευταία χρόνια όχι μόνο στις αγγλοαμερικανικές, αλλά και στις ευρωπαϊκές έννομες τάξεις, προσδίδοντας μια πολυδιάστατη οπτική στο δίκαιο απαγόρευσης των διακρίσεων.

L’ouvrage Droit européen et comparé de la non-discrimination est le fruit de l’enseignement commun à la Faculté de Droit de l’Université Aristote de Thessalonique. Il ne se limite pas à examiner les droits de l’espace juridique européen mais est enrichi d’éléments de droit comparé dont l’origine se situe hors Europe et, en particulier, du droit américain qui a élaboré les notions juridiques fondamentales de cette branche. L’ouvrage n’épuise pas tous les aspects du droit de la non-discrimination. Il est divisé en deux parties dont chacune aborde un point essentiel : les notions fondamentales de cette branche du droit et les motifs de discrimination. Six unités thématiques sont examinées. La première unité thématique aborde la notion d’égalité et présente les différences entre les notions d’égalité et de discrimination et les divers aspects de l’égalité. La deuxième unité présente la genèse du droit de la non-discrimination dans les ordres juridiques de tradition anglo-américaine, l’accueil de ce droit par les organismes internationaux et supranationaux et, enfin, sa transplantation dans les ordres juridiques d’Europe continentale. La troisième unité thématique aborde les différentes formes de discrimination du point de vue des divers aspects de l’égalité. Les points abordés sont la discrimination directe en tant qu’expression de l’égalité formelle, la discrimination indirecte en tant qu’expression de l’entreprise d’ajustement du principe d’égalité à la réalité sociale, le harcèlement en tant que forme de discrimination et d’atteinte à la dignité humaine et les mesures positives, dans leur double qualité, c’est-à-dire, en tant que dérogation au principe de l’égalité de traitement et en tant qu’expression de l’égalité substantielle. Les trois dernières unités thématiques de l’ouvrage portent sur les motifs de discrimination. Ainsi, la quatrième unité examine les modes de réglementation et les critères de sélection des motifs de discrimination. La cinquième unité examine certains motifs de discrimination, tels que le sexe, l’identité de genre et l’orientation sexuelle, la race, l'origine ethnique et la religion, le handicap et l’âge. Quant à la sixième unité, elle est consacrée à l’intersectionnalité et aux discriminations multiples. Il s’agit, en substance, de l’interaction et de l’accumulation des motifs de discrimination, question qui fait l’objet de débats animés depuis quelques années, dans les ordres juridiques aussi bien anglo-américains qu’européens, et qui met en avant l’aspect multi-facettes du droit de non-discrimination.