Περιφερειακές ανισότητες στην Ελλάδα

Abstract

Η περιφερειακή (ή γεωγραφική ή χωρική) ανισότητα είναι μια σημαντική διάσταση της (συνολικής) ανισότητας με κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις. Η ανισότητα αυτού του είδους αποτελεί βασικό θέμα της ακαδημαϊκής έρευνας, αλλά και ζήτημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την ανθρώπινη κοινωνία και τους φορείς χάραξης πολιτικής. Για παράδειγμα, η μείωση της περιφερειακής ανισότητας βρίσκεται στην κορυφή της οικονομικής και πολιτικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EE), κυρίως λόγω της έμφασης που δίνει η EE στην επίτευξη οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής μεταξύ των χωρών-μελών της. Στη βάση αυτή, ο κύριος στόχος της μονογραφίας είναι να εξετάσει με ολοκληρωμένο και συστηματικό τρόπο τα πρότυπα και την εξέλιξη της περιφερειακής ανισότητας στην Ελλάδα, στο συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικo-οικονομικό περιβάλλον. Η Ελλάδα είναι μια ανεπτυγμένη χώρα, αλλά με σημαντικά περιφερειακά προβλήματα. Από τη μια πλευρά, παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο είδος χωρικού δυϊσμού, με την Αττική και τους δορυφόρους-γείτονές της να παράγουν σχεδόν το μισό ΑΕΠ της χώρας. Από την άλλη, παρουσιάζει ένα σχετικά υψηλό επίπεδο εισοδηματικής περιφερειακής ανισότητας, το οποίο είναι από τα υψηλότερα στις χώρες του ΟΟΣΑ. Επιπλέον, το πλαίσιο της περιφερειακής ανισότητας έχει μεταβληθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, αφού η Ελλάδα (όπως άλλωστε και άλλες χώρες) έχει υποστεί μια σειρά από σημαντικές αλλαγές που έχουν λάβει χώρα τόσο σε διεθνή όσο και σε εθνική κλίμακα (η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η οικονομική κρίση του 2008 είναι, ίσως, οι πιο σημαντικές). Ως αποτέλεσμα, οι ελληνικές περιφέρειες βιώνουν μια περίοδο ενός συνεχούς μετασχηματισμού που επηρεάζει όχι μόνο την κοινωνικοοικονομική τους θέση αλλά και την ένταση και τη μορφή της περιφερειακής ανισότητας στη χώρα. Για τη διερεύνηση της περιφερειακής ανισότητας στην Ελλάδα θα χρησιμοποιηθούν –πρωτίστως– χωρικές στατιστικές και οικονομετρικές τεχνικές οι οποίες αναδεικνύουν τη σπουδαιότητα του γεωγραφικού χώρου, βοηθούν στην εξαγωγή ορθότερων συμπερασμάτων και διαφωτίζουν πτυχές του ζητήματος που παρέμεναν κρυφές.

Regional (or geographical or spatial) inequality is a major dimension of overall inequality with socio-economic and political repercussions. This type of inequality is a topic of significant academic interest and is becoming a fundamental issue for human society, governments and policymakers. For instance, its reduction is one of the key policy objectives in the EU agenda, mainly due to the strong focus placed on achieving economic, social and territorial cohesion. In light of this situation, the main goal of the monograph is to examine in a comprehensive and systematic way the patterns and evolution of spatial inequality in Greece in an evolving socio-economic environment. Greece is a developed country with significant socio-economic problems presenting not only a distinct kind of spatial dualism in the form of Attiki (and its small near satellite regions) and non-Attiki, compared to the most common north-south and east-west dualism found in other EU countries, but also a high level of income spatial disparity. Moreover, the context for spatial inequality has been dramatically reshaped and become significantly more challenging during recent years since Greece has undergone a number of significant changes which can be connected with processes operating on both international and national scales: the acceleration of the European integration and the recent 2008 economic crisis are, probably, the most serious. As a result, the Greek regions have been experiencing a period of unprecedented transformation affecting not only their socioeconomic status but also the strength, intensity, direction and structure of spatial inequality in the country. For the investigation of regional inequality in Greece, a number of spatial statistical and econometric techniques are employed; these types of techniques can highlight the role and importance of geographic space, draw more valid inferences than traditional (a-spatial) techniques and unmask additional aspects of the issue.