Η τέχνη του τοπίου

Abstract

Οι θεωρήσεις και οι διαμορφώσεις του τοπίου αποτελούν κεντρικό στοιχείο συγκρότησης του νεότερου Δυτικού πολιτισμού, συσχετισμένο με σημαντικότατα χαρακτηριστικά της πολιτισμικής-πολιτιστικής και της πολιτικής ταυτότητας των κοινωνιών. Ο σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική του τοπίου αποτελούν αυτόνομη περιοχή των τεχνών, ενώ επιπλέον η αναφορά στο τοπίο διεισδύει στο σύνολο ίσως των καλλιτεχνικών πεδίων, στην περιοχή της ζωγραφικής τοπιογραφίας ιδιαίτερα, δηλώνοντας όχι μόνο αισθητικές προθέσεις αλλά και τους όρους συσχέτισης με το «φυσικό» συμπλήρωμα του πολιτισμού. Οδηγούμαστε έτσι στη συνολική εκδοχή του «πολιτισμικού τοπίου» η οποία υποδεικνύει βέβαια την άμεση ανάγκη αναφοράς στα ήθη αντίληψης, ερμηνείας και διαμόρφωσης που οι κοινωνίες συγκρότησαν, σε σχέση με τα τοπία ζωής τους. Σε συνάρτηση με τα τοπιακά αυτά ήθη τα οποία θέτουν θέματα τόσο πρακτικής διαχείρισης όσο και αισθητικής αγωγής, θέματα τόσο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης όσο και αντίληψης της πολιτισμικής κληρονομιάς, είμαστε υποχρεωμένοι να επισημάνουμε τη σχετική υστέρηση της ελληνικής κοινωνίας και να ζητήσουμε την ανάπτυξη της ελλείπουσας παιδείας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως και τη διάχυσή της στις προηγούμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Όμως, οφείλουμε να επιμείνουμε επίσης, στη χώρα μας, στην παιδαγωγική επισήμανση της κεντρικής πολιτιστικής και πολιτικής σημασίας την οποία διαθέτει, στο πλαίσιο του νεότερου Δυτικού πολιτισμού, η αναφορά στο Ελληνικό τοπίο. Το σύγγραμμα περιγράφει την ανάδυση των νεότερων θεωρήσεων του τοπίου από την Ιταλική Αναγέννηση έως τον 19ο αιώνα, επιμένοντας κυρίως στις θεματικές της αρχιτεκτονικής τοπίου και της ζωγραφικής τοπιογραφίας, σε συσχέτιση εντούτοις με τα ευρύτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε περιόδου. Ειδικότερα το σύγγραμμα εστιάζεται στην κεντρική θέση που διαθέτει για τις Δυτικές κοινωνίες, σε όλο το εύρος της προηγούμενης περιόδου, η αναφορά στο Ελληνικό τοπίο, αρχαίο ή νεότερο.

The perceptions and configurations of the landscape are a central element in the formation of modern Western civilization, associated with highly significant characteristics of the cultural and political identity of societies. Landscape design and architecture constitute an autonomous field of the arts, while references to landscape permeate perhaps all artistic fields, particularly in the field of landscape painting, expressing not only aesthetic intentions but also the conditions of correlation with the "natural" complement of culture. This leads us to the overall concept of the "cultural landscape," which of course points to the immediate need to refer to the customs of perception, interpretation, and formation that societies have established in relation to their living landscapes. In connection with these local customs, which raise issues of both practical management and aesthetic education, issues of both environmental awareness and perception of cultural heritage, we are obliged to highlight the relative backwardness of Greek society and call for the development of the missing education in higher education, as well as its dissemination to previous levels of education. However, we must also insist, in our country, on the pedagogical emphasis of the central cultural and political significance that the Greek landscape has in the context of modern Western civilization. The book describes the emergence of modern landscape theories from the Italian Renaissance to the 19th century, focusing mainly on the themes of landscape architecture and landscape painting, but also in relation to the broader cultural characteristics of each period. In particular, the book focuses on the central place occupied by Western societies, throughout the previous period, in their references to the Greek landscape, both ancient and modern.