Μεθοδολογικές επισημάνσεις: Η συσχέτιση των θεωρήσεων του τοπίου με την πολιτισμική, πολιτιστική και πολιτική συγκρότηση των κοινωνιών

Abstract

Οι θεωρήσεις για το τοπίο, στο εύρος της νεότερης Δυτικής ιστορίας, ακολουθούν κατά πόδας τη μεταβολή των θεωρήσεων για τον πολιτισμό. Αν ο Πολιτισμός–civilization και το επίθετο «πολιτιστικός», παραπέμπουν σε κοινωνίες αστικού χαρακτήρα με δυναμικό προσδιορισμό, σε «υψηλές» κοινωνικές εκφράσεις, στην οικονομική και παραγωγική αναπτυξιακή συγκρότηση, στην οργάνωση επιστημών, στις επίσημες τέχνες, τότε η θεώρηση του τοπίου σε μια πρώτη περίοδο της νεότερης ιστορίας, έως τον 18ο αιώνα, αναφέρεται με έμφαση στον κεντρικό «πολιτιστικό» έλεγχο. Από τα μέσα εντούτοις του 18ου αιώνα οι όροι μεταβάλλονται. Διαρκώς και περισσότερο οι Δυτικές κοινωνίες αποδίδουν αξία στη φυσική ποιότητα του τοπίου. Προβάλλουν τη φύση ως κεντρικό θέμα των ζωγραφικών παραστάσεων, επιχειρούν φυσικότροπες διαμορφώσεις τοπίου. Αποδίδουν, με την άνοδο του Ρομαντισμού, αυταξία στην αδιαμεσολάβητη φύση, ενώ αντίστοιχα στρέφονται με σεβασμό προς τις «πολιτισμικές» εκφράσεις που υποδεικνύει ο όρος culture.

Perceptions of the landscape throughout the span of modern Western history closely follow the transformations in the ways culture is conceived. If Civilization—and the adjective cultural in its narrower sense—refers to urban-based societies with dynamic structures, to “high” forms of social expression, economic and productive development, the organization of scientific knowledge, and the official arts, then the perception of landscape during the early modern period, up until the 18th century, is strongly linked to centralized cultural control. From the mid-18th century onward, however, the terms begin to shift. Increasingly, Western societies start to attribute value to the natural qualities of the landscape. Nature emerges as a central theme in painting; landscape design moves toward more naturalistic forms. With the rise of Romanticism, unmediated nature is granted intrinsic value, while at the same time, there is a turn—marked by respect—toward those “cultural” expressions denoted by the term culture (in its broader, anthropological sense).