Χώρος και Πολίτης

Abstract

Παρατηρώντας ως θετικός επιστήμονας στο εργαστήριό του τις αντιδράσεις ή τις συμπεριφορές των υλικών σωμάτων των συμπατριωτών μας, οδηγήθηκα και μάλλον κατέληξα σε δύο βασικές διαπιστώσεις, τις οποίες παραθέτω αμέσως: α) στην έλλειψη των χαρακτηριστικών της ιδιότητας του πολίτη (πολιτότητα, citizenship) και β) στην κυριαρχία της αντίληψης του ιδιώδημου στη νοοτροπία μας και στην καθημερινότητά μας. Ο νεολογισμός μου «ιδιώδημον» (ή priblic), τον οποίο εισηγήθηκα σε πανελλήνιο συνέδριο το 2011 (Θεολόγου-Βενετή, 2011: 17-29) και εξηγώ παρακάτω, παράγεται από τη σύνθεση των λέξεων ιδιωτικός (private) και δημόσιος (public). Η ιδιότητα του πολίτη και ο σεβασμός του δημόσιου χώρου αποτελούν θεμελιακά και συγκροτητικά συστατικά μιας νεωτερικής κοινωνίας και ενός νεωτερικού κράτους. Στην Ελλάδα, για διάφορους λόγους, δεν σχεδιάστηκε η θεσμοθέτηση ενός τέτοιου νομοθετικού πλαισίου, ώστε να ευδοκιμήσει σε αυτό η ιδιότητα του πολίτη και να καλλιεργηθεί ο σεβασμός του δημόσιου ή του κοινόχρηστου χώρου. Καταλυτικός παράγοντας αυτής της νεοελληνικής αδυναμίας είναι η διαρκής εδαφική αναοριοθέτηση (1827-1947) της χώρας, με αναπόφευκτες δημογραφικές προσθήκες, νοοτροπίες και πολιτικές κουλτούρες από πρώην οθωμανικές περιοχές με κοινοτική οργάνωση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Η εργασία λαμβάνει υπόψη της τους συγκεκριμένους ιστορικούς λόγους, με τα ποικίλα πολιτισμικά πρότυπα και τους ασαφείς αξιακούς κώδικες που έχουν συμβάλει σε αυτή την εκτρωματική ανάπτυξη ιδιοτήτων που είναι αφενός απολιτικές και αντικοινωνικές και αφετέρου βαθιά συντηρητικές, εφόσον συντηρούν την ιδιοτέλεια και τα πελατειακά χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος. Στόχος της μονογραφίας είναι να θίξει ζητήματα, χωρίς να τα διατυπώνει ρητά ως ερωτήματα ή υποθέσεις εργασίας, τα οποία θα διερευνήσει συστηματικά και αναλυτικά. Η ιδιότητα του πολίτη και η άρρηκτη σχέση της με τον δημόσιο χώρο ενδεικτικώς εμπλέκει ασφαλώς την περιοχή των δικαιωμάτων, ανθρωπίνων, πολιτικών κτλ., τα οποία από μόνα τους αποτελούν ειδικότερη και πολύ σημαντική θεματική αυτής της σχέσης· επίσης, εμπλέκονται ζητήματα νομικά (δικαίου και όχι μόνο πολεοδομικού), αρχιτεκτονικής, πολιτικής επιστήμης, ιδεολογικά, κοινωνιολογικά, πολιτισμικά, αξιακά κτλ.

Observing as a quasi-pitive scientist in his laboratory the reactions or the behaviors of our compatriots, I was led and probably came to two main conclusions, which I quote immediately: a) the lack of citizenship (citizenship) and b) in the dominance of the perception of the peculiar in our mentality and in our everyday life. My neologism "private" (or priblic), proposed at a Panhellenic Conference in 2011 (Theologοu-Veneti, 2011: 17-29) which I explain below, is produced from the composition of the words private and public. Citizenship and respect for public space are fundamental and constitutive components of a modern society and a modern state. In Greece, for various reasons, the institutionalization of such a legislative framework was not planned, so that citizenship would thrive in it and respect for the public or shared (κοινόχρηστος) space would be cultivated. The catalyst of this modern Greek inadequacy is the almost ongoing territorial re-demarcation (1827-1947) of the country with inevitable demographic additions, mentalities and political cultures from former Ottoman “territories” with communal organization of political and social life. The work takes into account the specific historical reasons, with the varied cultural patterns and unclear value codes that have contributed to this extreme development of properties, which are on the one hand apolitical and anti-social and on the other hand deeply conservative, since they preserve the selfishness and clientelist characteristics of our political system. The objective of the monograph is to raise issues, without explicitly formulating them as questions or working hypotheses, which will be investigated systematically and analytically . The status of a citizen and its inseparable relationship with the public space indicatively certainly involves the area of rights, human, political etc., which in themselves constitute a more special and very important subject of this relationship; also, legal issues are involved (legal and not only urban planning), architecture, political science, ideological, sociological, cultural, value etc.