Βιολογία για φοιτητές ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών

Abstract

Όπως φαίνεται και από τον τίτλο, το βιβλίο αυτό έχει γραφτεί για αναγνώστες που δεν διαθέτουν ειδικές γνώσεις: για φοιτητές ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών και για το ευρύ κοινό. Αφορά την επισκόπηση και επεξήγηση κεντρικών φαινομένων και γενικών αρχών των Βιολογικών Επιστημών. Στόχος δεν είναι να καλυφθούν όλοι οι τομείς της Βιολογίας, αλλά να αναπτυχθούν σημαντικά θέματα που συναντούμε στην καθημερινότητά μας, χωρίς όλες εκείνες τις τεχνικές λεπτομέρειες που υπάρχουν σε πιο εξειδικευμένα συγγράμματα. Εντούτοις, παρά την προσπάθεια εκλαΐκευσης σε ό,τι αφορά βιολογικούς μηχανισμούς, το βιβλίο περιέχει και αρκετές από τις τελευταίες εξελίξεις στον χώρο των Βιολογικών Επιστημών, όπως οι γονιδιακές θεραπείες ή οι σύγχρονες μέθοδοι μελέτης της λειτουργίας του εγκεφάλου, που ήταν άγνωστες μέχρι πριν λίγα χρόνια. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου (κεφάλαια 1-3) δίνεται το γενικό πλαίσιο της συναρπαστικής αυτής επιστήμης και περιγράφονται οι διάφοροι τομείς της ζωής μας που επηρεάζονται ή/και εξαρτώνται από τα ευρήματα της Βιολογίας. Αναφέρονται τα χαρακτηριστικά των ζωντανών οργανισμών, και περιγράφονται οι σύγχρονες θεωρίες για την εμφάνιση της ζωής στον πλανήτη μας. Επίσης, παρουσιάζονται οι βασικοί σταθμοί στην εξέλιξη της Βιολογίας στο ιστορικό πλαίσιο της κάθε εποχής: από τους φυσικούς φιλοσόφους της Ιωνίας μέχρι τον 19ο αιώνα, όπου η Βιολογία μπαίνει πλέον στη σύγχρονη φάση της. Το δεύτερο μέρος (κεφάλαια 4-8) επικεντρώνεται στους ζωντανούς οργανισμούς: από τι συστατικά αποτελούνται, πώς δημιουργούνται και πώς αναπτύσσονται από το γονιμοποιημένο ωάριο σε ώριμο οργανισμό, πώς ταξινομούνται και πώς εξελίσσονται, και τέλος, πώς κληρονομούνται τα χαρακτηριστικά από τη μία γενιά στην επόμενη. Σε αυτά τα κεφάλαια αναπτύσσονται οι έννοιες DNA/RNA, γονίδια, χρωμοσώματα, αναλύεται το ζήτημα της κληρονομικότητας και της προδιάθεσης για ασθένειες, περιγράφονται οι τρόποι με τους οποίους διασφαλίζεται η γενετική ποικιλομορφία των πληθυσμών, και παρουσιάζονται οι παρατηρήσεις και οι θέσεις του Δαρβίνου, καθώς και η σύγχρονη εξελικτική θεωρία. Το τρίτο και τελευταίο μέρος είναι αφιερωμένο στο πιο σημαντικό από τα συστήματα των ζωικών οργανισμών, το νευρικό σύστημα. Περιγράφονται οι νευρώνες, οι δομικές και λειτουργικές μονάδες του εγκεφάλου, και εξηγείται ο τρόπος με τον οποίο αυτοί παράγουν και μεταδίδουν τα ηλεκτρικά σήματα, που επιτρέπουν την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και τη μεταφορά πληροφοριών. Αναλύονται η λειτουργία της σύναψης και ο τρόπος δράσης φαρμάκων για νευρολογικές και ψυχιατρικές παθήσεις. Εξετάζεται το ζήτημα της λειτουργικής εξειδίκευσης του εγκεφάλου και περιγράφονται οι βασικότερες εγκεφαλικές περιοχές. Σε όλα τα κεφάλαια γίνονται συνδέσεις με έννοιες και φαινόμενα που περιγράφονται και σε άλλα σημεία του βιβλίου ώστε να αναδεικνύεται η αλληλεξάρτησή τους. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει προτεινόμενη βιβλιογραφία για όσους/ες θέλουν να εμβαθύνουν περισσότερο, καθώς και ερωτήσεις που βοηθούν τους/τις αναγνώστες/στριες να ελέγξουν την κατανόηση του υλικού και να οργανώσουν τη μελέτη τους.

As the title suggests, this book is written for non-specialist readers: students in the humanities/social studies students and the public. It has a wide scope and concerns the overview and explanation of central phenomena and general principles of the Biological Sciences. The goal is not to cover all areas of Biology but to develop important topics we encounter more in our daily lives, without all the technical details in more specialized textbooks. However, despite the attempt to popularize analytical mechanisms, the book also contains several of the latest developments in the field of Biological sciences, such as gene therapies or modern methods of studying brain function, which was unknown until a few years ago.

The first part of the book (chapters 1-3) gives the overall context of this fascinating science: by presenting the various aspects of our lives that are affected by and/or depend on the findings of Biology; by describing the fundamental characteristics of living organisms; and by discussing current theories about the appearance of life on our planet. In addition, the trajectory of research in the field that is now called Biology is highlighted in the historical context of each era: from the natural philosophers of Ionia in the sixth century BC to the nineteenth century, when Biology entered its contemporary phase.

The second part (chapters 4-8) focuses on living organisms: what are their basic components; how they are created and how they develop, from the fertilized egg to the mature organism; how they are classified and how they evolve. And finally, how traits are inherited from generation to generation. These chapters develop and explain the concepts of DNA/RNA, genes, and chromosomes, discuss the question of heredity and predisposition to disease, describe how genetic diversity is ensured in populations, and present Darwin's observations and positions, as well as the main points of modern evolutionary theory.

The third and final part is devoted to the most important of the systems of animal organisms, the nervous system. It describes neurons, the structural and functional units of the brain, and explains how they generate and transmit the electrical signals that allow interaction with the environment and transfer of information. Synapse function and the mode of action of drugs for neurological and psychiatric diseases are also analyzed, the issue of the functional specialization of the brain is examined and the main brain regions are described.

In all chapters, connections are made with concepts and phenomena described in other parts of the book to highlight and emphasize their interdependence. And at the end of each chapter students can find suggested readings for those who want to go deeper, as well as questions to help readers check their understanding of the material and organize their study.