Εφαρμοσμένη και Αστική Γεωμορφολογία

Abstract

Προτού οι άνθρωποι αφήσουν τα πρώτα τους αποτυπώματα στην Αφρική, η επιφάνεια της Γης διαμορφωνόταν αποκλειστικά από τις φυσικές γεωφυσικές διεργασίες του κλίματος, της τεκτονικής ανύψωσης, της ηφαιστειότητας και της διάβρωσης, της μεταφοράς και απόθεσης των ιζημάτων. Ενώ αυτές οι διεργασίες συνεχίζουν να διαμορφώνουν μέχρι και σήμερα το ανάγλυφο, οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν αποκτήσει ολοένα και περισσότερο την ικανότητα να ενεργούν ως μια νέα δύναμη γεωμορφολογικών μεταβολών, προσθέτοντας και αλληλεπιδρώντας με προϋπάρχουσες φυσικές δυνάμεις στη διαμόρφωση του ανάγλυφου μέσω δραστηριοτήτων, όπως είναι οι πυρκαγιές, το όργωμα εδαφών για τη γεωργία και η κατασκευή οικισμών, φραγμάτων, ορυχείων, δρόμων και άλλων υποδομών. Ως εκ τούτου, η πλήρης αξιολόγηση και η κατανόηση του σχηματισμού και της εξέλιξης των σημερινών γεωμορφών απαιτούν την κατανόηση των ανθρωπογενών διεργασιών που έχουν συνεισφέρει στη διαμόρφωσή τους. Η Εφαρμοσμένη Γεωμορφολογία επικεντρώνεται στα γεωμορφολογικά περιβάλλοντα και τις διεργασίες που αφορούν την κοινωνία. Περιλαμβάνει την εφαρμογή της γεωμορφολογίας ώστε να απαντηθούν ερευνητικά ζητήματα γεωμορφολογικής σημασίας για την κοινωνία και για την εξεύρεση λύσεων σε ποικίλα κοινωνικά-περιβαλλοντικά προβλήματα που επηρεάζονται από γεωμορφές και γεωμορφολογικές διεργασίες. Δηλαδή, η Εφαρμοσμένη Γεωμορφολογία μπορεί να καθοριστεί ως γεωμορφολογία στην υπηρεσία της κοινωνίας και του ανθρώπου. Σε αυτό το πλαίσιο, η θεματολογία του βιβλίου επικεντρώνεται κυρίως σε εφαρμογές της Γεωμορφολογίας και των μεταβολών του γεωμορφολογικού περιβάλλοντος, λόγω των ανθρώπινων παρεμβάσεων, αλλά και στις φυσικές γεωμορφικές διεργασίες που επηρεάζουν τον άνθρωπο. Στόχοι του παρόντος συγγράμματος είναι η κατανόηση των αλλοιώσεων, τις οποίες επιφέρουν οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες στο γεωμορφολογικό περιβάλλον, και η διαχείριση και η εκτίμηση κινδύνων, όπως είναι οι πλημμύρες και η διάβρωση. Στο βιβλίο αναλύονται οι κυριότερες μέθοδοι και τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη γεωμορφολογία, οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις και η αλλοίωση του ανάγλυφου, οι επιπτώσεις της αστικοποίησης και η εκτίμηση γεωμορφολογικών κινδύνων, όπως είναι η διάβρωση, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Περιγράφονται η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον και οι επιπτώσεις των ανθρωπογενών παρεμβάσεων σε γεωμορφολογικά φαινόμενα και αντιστρόφως. Επιπλέον, παρουσιάζονται και αναλύονται χαρακτηριστικές μελέτες περιπτώσεων από τον Ελλαδικό χώρο. Στόχος του βιβλίου είναι να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της συνεισφοράς του ανθρώπινου παράγοντα στον μετασχηματισμό του φυσικού ανάγλυφου, στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και στους γεωμορφολογικούς κινδύνους, που μπορεί να οδηγήσουν σε μια πληθώρα περιβαλλοντικών αλλαγών με επιπτώσεις στον άνθρωπο.

Before humans left their first footprints in Africa, the Earth's surface was shaped solely by the natural geophysical processes of climate, tectonic uplift, volcanism and erosion, sediment transport and deposition. While these processes continue to shape the relief, human societies have increasingly acquired the ability to act as a new force of geomorphological change, adding to and interacting with pre-existing natural forces in shaping the relief through activities such as fires, the ploughing of land for agriculture, the construction of settlements, dams, mines, roads, and other infrastructure. Therefore, a full assessment and understanding of the formation and evolution of today's landforms requires an understanding of the anthropogenic processes that have contributed to their formation. Applied Geomorphology focuses on geomorphological environments and the processes that involve societies. It includes the application of geomorphology to answer research questions of geomorphological importance to society and to find solutions to a variety of social-environmental problems affected by landforms and geomorphological processes. In other words, Applied Geomorphology can be defined as geomorphology at the service of society and man. In this context, this book focuses mainly on applications of Geomorphology and on changes in the geomorphological environment due to human interventions, as well as on natural geomorphic processes that affect man. It aims to understand the changes brought about by anthropogenic activities in the geomorphological environment and to manage and assess risks such as floods and erosion. The book analyses the main methods and techniques used in geomorphology, anthropogenic interventions and the alteration of the relief, the effects of urbanisation, and the assessment of geomorphological risks, such as erosion, floods and landslides. The interaction of man with the environment, and the effects of anthropogenic interventions on geomorphological phenomena and vice versa, are described. In addition, case studies from the Greek area are presented and analysed. Overall, this book aims to contribute to a better understanding of the contribution of the human factor to the transformation of natural relief, the environmental impacts and the geomorphological hazards that can lead to a multitude of environmental changes with human implications.