Θέματα συγχρονικής και διαχρονικής γλωσσολογίας

Abstract

Το βιβλίο αυτό εξετάζει βασικά θέματα σχετικά με τη συγχρονική και διαχρονική διάσταση των γλωσσών, με έμφαση στην ελληνική γλώσσα. Καταρχάς αναφέρουμε συνοπτικά τη γλωσσική και γραμματική έρευνα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια προσεγγίζονται τα διάφορα επίπεδα στα οποία αναλύουν συνήθως τις γλώσσες οι γλωσσολόγοι: φωνολογικό, μορφολογικό, μορφοφωνολογικό, σύνταξη, λεξιλόγιο-σημασία. Για κάθε επίπεδο δίνονται οι γενικές έννοιες, καθώς και στοιχεία του συστήματος της ελληνικής. Τα επίπεδα συνοδεύονται με παραδείγματα (από την ελληνική και άλλες γλώσσες), εικόνες και σχεδιαγράμματα. Όσον αφορά τη διαχρονική γλωσσολογία, γίνεται ιστορική ανασκόπηση των προσπαθειών για σύγκριση γλωσσών και ερμηνεία γλωσσικών μεταβολών, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Επισημαίνονται τα βασικά χαρακτηριστικά της εξέλιξης των γλωσσών, που είναι η μεταβολή και η διαφοροποίηση. Εξετάζονται οι αρχές και οι μέθοδοι της ιστορικής/διαχρονικής και συγκριτικής γλωσσολογίας. Συζητείται το θέμα των βαθμών συγγένειας μεταξύ γλωσσών και της ταξινόμησής τους σε γλωσσικές οικογένειες. Κατόπιν εξετάζονται θέματα ετυμολογίας και παρετυμολογίας, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν στην κατανόηση της ορθογραφίας και της σημασίας των λέξεων. Επίσης, παρουσιάζεται το φαινόμενο του δανεισμού λέξεων και άλλων στοιχείων μεταξύ γλωσσών (εξωτερικός δανεισμός), αλλά και από παλαιότερη μορφή της γλώσσας ή ποικιλία αυτής, σε άλλη (εσωτερικός δανεισμός). Τέλος, εξετάζονται φωνολογικές και μορφολογικές μεταβολές στην ιστορία της ελληνικής, και ειδικότερα οι μεταπτώσεις των φωνηέντων των ριζών και των επιθημάτων με έμφαση σε παραδείγματα από την αρχαία και τη νέα ελληνική (τρέχω-τροχός).

This book examines basic issues concerning the synchronic and diachronic dimension of languages, with emphasis on the Greek language. First, we briefly review linguistic and grammatical research from antiquity to the present day. Then we approach the different levels at which linguists usually analyse languages: phonological, morphological, morphophonological, syntax, vocabulary-signification. For each level the general concepts and elements of the Greek system are given. The levels are accompanied by examples (from Greek and other languages), pictures and diagrams. As far as longitudinal linguistics is concerned, a historical review of attempts to compare languages and interpret linguistic changes from antiquity to the present day is given. The main features of language evolution, namely variation and differentiation, are highlighted. The principles and methods of historical/chronological and comparative linguistics are examined. The issue of degrees of affinity between languages and their classification into language families is discussed. It then considers issues of etymology and paretymology, which can be used in understanding the spelling and meaning of words. The phenomenon of borrowing words and other elements between languages (external borrowing) and from an earlier form of the language or a variety of it to another (internal borrowing) is also presented. Finally, phonological and morphological changes in the history of Greek and in particular the changes in the vowels of roots and suffixes are examined, with emphasis on examples from ancient and modern Greek (τρέχω-trochos).