Από τον μεταβυζαντινό στον νεότερο ελληνικό πολιτισμό

Abstract

Στην παρούσα εργασία προσπαθούμε να εξετάσουμε, αναλύουμε και ερμηνεύσουμε με τα μεθοδολογικά εργαλεία της πολιτισμικής ιστορίας, της ανθρωπολογίας και της ιστορίας της τέχνης, με την επεξεργασία τριών παραδειγματικών περιπτώσεων στις οποίες αντιστοιχούν έντεκα κεφάλαια και για ένα χρονικό διάστημα τεσσάρων αιώνων (16ος-19ος αι.): α. τους σταδιακούς μετασχηματισμούς της ζωγραφικής μεταβυζαντινής παράδοσης χάρη στην όσμωση με τον περίγυρό της και τη νέα κοινωνικο-πολιτική και οικονομική πραγματικότητα που αναδύθηκε, αφομοιώνοντας εικαστικά στοιχεία της σύγχρονής της ευρωπαϊκής και οθωμανικής κουλτούρας, στοιχεία που παρουσιάζουν αισθητικό ενδιαφέρον και τα οποία διεύρυναν όχι μόνο τον κύκλο των θεμάτων της, την τεχνοτροπία της, αλλά και το διάκοσμό της, β. την κοσμική ζωγραφική οικιών της Μακεδονίας ως στοιχείο της πολιτισμικής δραστηριότητας του αστικού κόσμου, σε μια προσπάθεια ανάδειξης του φαινομένου της διακοσμητικής ζωγραφικής, με την εξέταση των μορφολογικών και τυπολογικών χαρακτηριστικών των κοσμικών τοιχογραφιών σε οικίες που μας επιτρέπουν να εντάξουμε τις τοιχογραφίες σε ευρύτερες διακοσμητικές ομαδοποιήσεις, στο πλαίσιο μιας εικαστικής γλώσσας η οποία αναπτύχθηκε στους κόλπους της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και την κοινωνική και ιδεολογική λειτουργικότητα του διακοσμητικού φαινομένου, γ. αναπαραστάσεις του χρόνου που αποκαλύπτουν νέες όψεις τόσο του ανθρωπολογικού όσο και του εκκλησιαστικού χρόνου, οι οποίες αναδεικνύουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της μεταβυζαντινής κοινωνίας, ιδωμένης μέσα από το πρίσμα της ιστορίας των ιδεών που τις συγκροτούν. Ζητούμενο στην ουσία είναι η ίδια η κοινωνία και ο τρόπος με τον οποίο ο χρόνος στις ποικίλες του εκφάνσεις ενσωματώνεται στη συνείδησή της, προσδιορίζοντας την ίδια της την πραγματικότητα. Η θεώρηση εδώ του ανθρωπογενούς χρόνου εστιάζεται στη χρήση και τη βίωσή του από τις προβιομηχανικές κοινωνίες.

In this study, we attempt to examine, analyze, and interpret, using the methodological tools of cultural history, anthropology, and art history, three exemplary cases corresponding to eleven chapters and spanning a period of four centuries (16th-19th centuries): a. The gradual transformations of post-Byzantine painting tradition due to its assimilation with its surroundings and the emergence of a new socio-political and economic reality, assimilating visual elements of contemporary European and Ottoman cultures. These elements not only expanded the range of its themes and its artistic technique but also its decoration. b. Secular house painting in Macedonia as an element of the cultural activity of the urban world, in an attempt to highlight the phenomenon of decorative painting by examining the morphological and typological characteristics of secular wall paintings in houses, allowing us to integrate the wall paintings into broader decorative classifications, within the framework of an artistic language that developed within the Ottoman Empire. Also, examining the social and ideological functionality of the decorative phenomenon. c. Representations of time revealing new aspects of both anthropological and ecclesiastical time, which highlight the particular character of post-Byzantine society, seen through the prism of the history of the ideas that constitute it. Essentially, what is sought here is the society itself and the way in which time, in its various manifestations, is integrated into its consciousness, determining its reality. The consideration here of anthropogenic time focuses on its use and experience by pre-industrial societies.