Επικοινωνία στη Μουσική - Θεραπεία - Παιδεία

Abstract

Στην σχέση δασκάλου μαθητή η ποιότητα επικοινωνίας κατέχει μια ιδιαίτερα σημαντική θέση. Στους μαθητές μουσικής συχνά παρατηρείται ένα φαινόμενο «ψυχοσωματικής αντιγραφής» του δασκάλου: η γλώσσα του σώματος, η στάση, η συναισθηματική έκφραση, η γνωστική κατανόηση και γενικότερα η όλη μουσική εκτέλεση του μαθητή μοιάζει με μια «επανεκτύπωση» καλής ή/και κακής ποιότητας του τρόπου που παίζει ο δάσκαλος, καθώς και της γενικότερης σχέσης του με τη μουσική και το όργανό του. Πιθανότατα αυτό συμβαίνει διότι υπάρχει περιορισμένη εκπαίδευση σε θέματα επικοινωνίας στη μουσική παιδαγωγική με αποτέλεσμα ο δάσκαλος να λειτουργεί στο μάθημα σε μιμητική βάση έχοντας ως σημείο αφόρμησης προσωπικές εμπειρίες, συχνά παραγνωρίζοντας τη μοναδικότητα του κάθε μαθητή. Έτσι προκύπτουν ερωτήματα όπως: Ποιός είναι ο μαθητής; Ποια η αλήθεια του;Πως μπορεί να προχωρήσει σε προσωπική ανάπτυξη; Για τους λόγους αυτούς δημιουργήθηκε μια νέα προσέγγιση Co.M.P.A.S.S: Communication Music Processes Awareness Strategies and Solutions (Psaltopoulou, Zafranas, Kaminis, 2014). Αποτελεί καινοτόμο προσέγγιση, η οποία αναδύθηκε μέσα από σχετική ποιοτική έρευνα, όπου επιχειρείται μεταφορά από ψυχαναλυτικό πλαίσιο σε διδακτικό. Το ψυχαναλυτικό υλικό αφορά στα τέσσερα είδη λόγου κατά Jacques Lacan. Βασικός στόχος της μελέτης ήταν η διερεύνηση και κατηγοριοποίηση στα είδη λεκτικής και μη-λεκτικής επικοινωνίας που χρησιμοποιούνται στην διαδραστική σχέση δασκάλου-μαθητή στο μάθημα πιάνου. Περαιτέρω, διερευνήθηκε η συμβολή της συνειδητότητας της ποιότητας του επικοινωνιακού λόγου στη γνωστική, συναισθηματική και γενικότερη ανάπτυξη της σχέσης του μαθητή με το δάσκαλο, τη μουσική και το όργανο. Πρόκειται για πρωτοποριακή τομή διεπιστημονικής διασύνδεσης μουσικής παιδαγωγικής, επικοινωνίας, μουσικοθεραπείας και ψυχανάλυσης με ευρύ πεδίο άμεσων εφαρμογών και διεθνούς αναγνώρισης.

In the teacher-student relationship, the quality of communication holds a particularly important role. Among music students, a phenomenon of “psychosomatic imitation” of the teacher is often observed: the student’s body language, posture, emotional expression, cognitive understanding, and overall musical performance resemble a “reprint” of the teacher’s playing style, whether of good or poor quality, as well as their general relationship with music and their instrument. This likely occurs because there is limited training in communication within music pedagogy, resulting in teachers often conducting lessons in an imitative manner, drawing from personal experiences and often overlooking the unique nature of each student. This raises questions such as: Who is the student? What is their truth? How can they advance in personal growth? For these reasons, a new approach called Co.M.P.A.S.S. (Communication Music Processes Awareness Strategies and Solutions) was developed by Psaltopoulou, Zafranas, and Kaminis in 2014. This innovative approach emerged from qualitative research aiming to transfer psychoanalytic concepts into a teaching framework, specifically using Jacques Lacan's four types of discourse. The primary objective of the study was to explore and categorize the verbal and non-verbal communication types used in the interactive teacher- student relationship in piano lessons. Furthermore, the study investigated how awareness of the quality of communicative discourse influences the cognitive, emotional, and overall development of the student’s relationship with the teacher, music, and the instrument. This interdisciplinary breakthrough connects music pedagogy, communication, music therapy, and psychoanalysis, offering a wide field of immediate applications and international recognition.