Αυτοβιογραφία μεταξύ ιστορίας και λογοτεχνίας στον 19ο αιώνα

Abstract

Η αυτοβιογραφία έχει το χαρακτηριστικό να αντιστέκεται πιο επίμονα από ό,τι άλλες μορφές δημιουργικού λόγου στην ταξινόμηση, και με τον τρόπο αυτό προσφέρεται για να συζητηθούν τα σημεία επαφής μεταξύ της ιστοριογραφικής και της λογοτεχνικής κατασκευής. Ξεκινώντας από τον εισαγωγικό προβληματισμό της θεωρίας της λογοτεχνίας και της θεωρίας της ιστοριογραφίας για το «τι είναι λογοτεχνία» και «τι είναι ιστορία», στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου εξετάζονται τύποι και μοντέλα κατηγοριοποίησης της αυτοβιογραφίας, από τη συμβατική στη νεωτερική, με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία και με αναφορά σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Το δεύτερο κεφάλαιο εστιάζεται στα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821 ως πρακτική γραφής που κινείται μεταξύ λογοτεχνικού και ιστορικού λόγου, επιδιώκοντας να κερδίσει τον αναγνώστη. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται η αστική αυτοβιογραφία (π.χ. Βικέλας, Συγγρός), καθώς και η σχέση της με τα απομνημονεύματα (π.χ. Μακρυγιάννης, Φωτάκος, Κασομούλης) και το διήγημα στο πλαίσιο της δημιουργίας της δημόσιας σφαίρας, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο οι αυτοβιογραφίες του τραπεζίτη Συγγρού και του λογοτέχνη Bικέλα δίνουν την αφορμή να συζητηθεί η διάκριση μεταξύ μέσα και έξω Eλλήνων, αλλά και η ρευστότητα της έννοιας της εθνικής ταυτότητας τον 19ο αιώνα. Το πέμπτο και το έκτο κεφάλαιο συζητούν περιπτώσεις περιθωριακών μορφών αυτοβιογραφίας μετά το 1821 και συγκεκριμένα, με άξονα το φύλο μια σειρά από γυναικείες αυτοβιογραφίες, και με άξονα το δίπολο κέντρο - περιφέρεια μια σειρά αυτοβιογραφικών κειμένων Επτανησίων, πριν και μετά την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Ως προς τη γυναικεία αυτοβιογραφία διερευνώνται, μεταξύ άλλων, ζητήματα συγκρότησης έμφυλων ταυτοτήτων, αυτοπροσδιορισμού του γυναικείου υποκειμένου και της σχέσης του με τα άλλα υποκείμενα, εισόδου και έκθεσής του στη δημόσια σφαίρα. Ως προς τα περιφερειακά Επτάνησα, διερευνάται η συγκρότηση της ιδιαίτερης επτανησιακής ταυτότητας, καθώς και η σχέση της με την εθνική/ελληνική. Κάθε κεφάλαιο αντιστοιχεί σε δύο ή τρεις διδακτικές εβδομάδες.

Autobiography has a tendency to resist classification more stubbornly than other forms of creative writing, and is therefore well suited to exploring the points of contact between historiography and literary construction. Starting from the introductory questions of literary theory and historiography about "what is literature" and "what is history," the first chapter of the book examines types and models of autobiographical categorization, from conventional to modern, based on the existing literature and with reference to specific examples. The second chapter focuses on the memoirs of the fighters of 1821 as a writing practice that moves between literary and historical discourse, seeking to win over the reader. The third chapter examines bourgeois autobiography (e.g., Vikelas, Syngros), as well as its relationship with memoirs (e.g., Makrygiannis, Fotakos, Kasomoulis) and the short story in the context of the creation of the public sphere, while in the fourth chapter, the autobiographies of the banker Syngros and the writer Vikelas provide an opportunity to discuss the distinction between Greeks inside and outside Greece, as well as the fluidity of the concept of national identity in the 19th century. The fifth and sixth chapters discuss cases of marginal forms of autobiography after 1821, specifically focusing on gender in a series of women's autobiographies, and a series of autobiographical texts by Eptanisians, before and after the Union of the Ionian Islands with Greece, focusing on the center-periphery dichotomy. With regard to female autobiography, issues such as the formation of gender identities, the self-determination of the female subject and its relationship with other subjects, and its entry and exposure in the public sphere are explored. With regard to the regional Eptanisa, the formation of a distinct Eptanisa identity and its relationship with the national/Greek identity are explored. Each chapter corresponds to two or three teaching weeks.