Θεσμικό πλαίσιο και οι κοινωνικές πραγματικότητες της συμβίωσης

Abstract

Το κεφάλαιο εξετάζει βασικές όψεις των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στην περίοδο από τον 16ο μέχρι τον πρώιμο 19ο αιώνα. Άξονας της παρουσίασης είναι η εκδίπλωση των όρων της καθημερινής συμβίωσης και των διακοινοτικών σχέσεων εντός των τοπικών κοινωνιών. Ο τρόπος διαμόρφωσης και αναπαραγωγής της καθημερινής κοινωνικότητας εξετάζεται σε σύνδεση με τις θεσμικές πραγματικότητες που καθορίζουν τη θέση των χριστιανών στη σουλτανική επικράτεια. Υπογραμμίζεται έτσι η στενή και αμφίδρομη σχέση μεταξύ κοινωνικής ζωής και θεσμικού πλαισίου, αποτέλεσμα της οποίας είναι η διαμόρφωση οικονομικών δικτύων και μεικτών συγγενικών ομάδων, κοινοτικών μηχανισμών και διακοινοτικών συλλογικών δράσεων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προσέλευση χριστιανών στο ιεροδικείο, το κέντρο της πολιτικής ζωής των τοπικών κοινωνιών που ενσαρκώνει τη νομιμότητα της σουλτανικής εξουσίας ως φορέας απονομής δικαιοσύνης, και τονίζεται η σημασία του θεσμού για την ανάληψη πρωτοβουλιών και την έκφραση νομικών διεκδικήσεων εκ μέρους των γυναικών. Επιπλέον, στο κεφάλαιο αναλύεται η διαδικασία δημιουργίας εντάσεων και εκρήξεων διακοινοτικής βίας, φαινόμενα που αποτελούν το άλλο πρόσωπο της συμβίωσης, και επισημαίνονται οι παράγοντες της εξέλιξης και της αλλαγής στη διατύπωση των κοινωνικών σχέσεων, οι οποίοι οδηγούν στη διατάραξη των ισορροπιών μεταξύ των δύο ομολογιακών ομάδων.

The chapter examines key aspects of social relations between Christians and Muslims in the Ottoman Empire in the period from the 16th to the early 19th century. The focus of the presentation is on the unfolding of the conditions of everyday coexistence and inter-communal relations within local societies. The way in which everyday sociability was formed and reproduced is examined in connection with the institutional realities that determined the position of Christians in the Sultan’s territory. The chapter highlights the close and reciprocal relationship between social life and institutional framework, which resulted in the formation of economic networks and mixed kinship groups, communal bodies and inter-communal collective action. Particular emphasis is placed on the attendance of Christians at the Muslim court (the center of political life in local societies that embodied the legitimacy of sultanic authority as an agent of justice). In this framework is also underlined the importance of the court for the formation of political initiatives and legal claims. In addition, the chapter analyses the formation of inter-communal tension and the occasional outbreaks of violence, phenomena that constitute the other face of symbiosis, and highlights changes that led to the reformulation of social relations and to the disruption of the balance between the two confessional groups.