Σχήματα τοπίου: ο σχεδιασμός του τοπίου ως ειδική περίπτωση αρχιτεκτονικής διδακτικής

Abstract

Το ενδιαφέρον για το τοπίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της περιόδου που διανύουμε. Όχι απλώς γιατί η περιβαλλοντική μας ευαισθησία μας προτρέπει σε μια θετικότερη σχέση με το φυσικό υπόβαθρο του τοπίου, ούτε μόνο γιατί αναγνωρίζουμε πως ο πολιτισμός μας δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε άμεση συσχέτιση με αυτό, δηλαδή με το πολιτισμικό τοπίο. Πολύ περισσότερο, η τοπιακή προσέγγιση συνιστά στην εποχή μας ένα ουσιώδες «επιστημικό» παράδειγμα, αφού θεωρητικές προσεγγίσεις όπως τα τοπολογικά μαθηματικά επιλέγουν την εποπτεία του τοπίου ως κεντρική μεταφορά των απόψεών τους, ενώ επιπλέον η ηλεκτρονική σχεδίαση καταλήγει να συγκρίνει τα μεταβαλλόμενα μορφώματά της με τα μορφώματα του τοπίου – "landscape formations". Εν ολίγοις, η σύγχρονη αρχιτεκτονική διδασκαλία, είτε εξαιτίας της νεότερης αειφορικής προσέγγισης είτε εξαιτίας των νέων παραστασιακών δυνατοτήτων, υποχρεώνεται να αγκαλιάσει την τοπιακή διδασκαλία, έχοντας εντούτοις να υπερβεί τον σκόπελο του σχεδιασμού υλικοτήτων και καταστάσεων με αυξημένη ασάφεια και απροσδιοριστία, όπως για παράδειγμα τον σχεδιασμό των φυτεύσεων. Το παρόν βοήθημα επιχειρεί να καταγράψει τη μέθοδο διδασκαλίας που εφαρμόζει ο συγγραφέας του σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα σπουδαστών αρχιτεκτονικής για περισσότερο από δεκαπέντε χρόνια, μέθοδος η οποία παρουσιάζεται εν μέρει στη διδακτορική διατριβή του με θέμα «Το τοπίο πολιτισμικός προσδιορισμός του τόπου». Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, σε μεγάλο τμήμα της ιστορίας του τοπιακού σχεδιασμού, τα ευμετάβολα χαρακτηριστικά, όπως η φύτευση, αντιμετωπίζονται με όρους σχηματικής αφαίρεσης, σχηματοποίησης. Αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίο ο αρχιτέκτονας ή ο σπουδαστής αρχιτεκτονικής μπορεί να αφομοιώσει τον τοπιακό σχεδιασμό ως τμήμα της ήδη συγκροτημένης συνθετικής παιδείας του και να αντιληφθεί τη συνάφεια του τοπιακού σχεδιασμού, της «αρχιτεκτονικής» τοπίου, με την εκτεταμένη ιστορία της αρχιτεκτονικής προσομοίωσης και σύνθεσης.

Interest in the landscape is one of the most important cultural characteristics of our times. Not simply because our environmental awareness urges us to adopt a more positive relationship with the natural background of the landscape, nor only because we recognize that our culture cannot exist without a direct connection to it, i.e., to the cultural landscape. Much more than that, the local approach is an essential "scientific" example, since theoretical approaches such as topological mathematics choose the observation of the landscape as the central metaphor for their views, while electronic design ends up comparing its changing forms with those of the landscape – "landscape formations." In short, contemporary architectural education, whether due to the newer sustainable approach or due to new representational possibilities, is obliged to embrace landscape education, while overcoming the obstacle of designing materials and situations with increased ambiguity and uncertainty, such as the design of plantings. This guide attempts to record the teaching method that the author has been applying in undergraduate and postgraduate courses for architecture students for more than fifteen years, a method that is presented in part in his doctoral thesis on "Landscape: cultural definition of place." According to this method, in much of the history of landscape design, mutable characteristics, such as planting, are treated in terms of schematic abstraction and schematization. This is how architects or architecture students can assimilate landscape design as part of their existing synthetic education and understand the relevance of landscape design, or "landscape architecture," with the extensive history of architectural simulation and synthesis.