Έθνος και Αυτοκρατορία

Abstract

Στο σύγγραμμα αναλύεται συγκριτικά η ιστορία τριών αυτοκρατοριών της Ανατολικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης: της Αυστριακής, της Ρωσικής και της Οθωμανικής, από την εποχή της ανάδυσής τους ως κρατικών οντοτήτων τον 15ο αιώνα μέχρι και τη διάλυσή τους (στην περίπτωση της Οθωμανικής και της Αυστριακής) ή τον μετασχηματισμό τους (στην περίπτωση της Ρωσικής) στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο βασικός αναλυτικός άξονας που ενοποιεί τις ιστορικές αφηγήσεις για τις τρεις αυτοκρατορίες είναι οι τρόποι με τους οποίους συνδιαλέχθηκαν με το πρόβλημα του έθνους και της ανάδυσης των εθνικών κινημάτων, τα οποία τελικά και τις διέλυσαν. Το έργο προτείνει μια νέα περιοδολόγηση της ιστορίας της Ανατολικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε τέσσερα μέρη, συζητώντας στην αρχή του κάθε μέρους τα βασικά ιστοριογραφικά προβλήματα τα οποία αντιμετώπισαν οι ιστορικοί κάθε εποχής. Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στη συγκρότηση των αυτοκρατοριών αυτών ως νεωτερικών κρατών· το δεύτερο στην εποχή των ομολογιοποιήσεων, δηλαδή στην εποχή των Θρησκευτικών Πολέμων, που επέδρασαν αποφασιστικά στη συγκρότηση νεωτερικών συλλογικών ταυτοτήτων· το τρίτο στην εποχή των μεταρρυθμίσεων, φάση κατά την οποία και οι τρεις αυτοκρατορίες αντιμετώπισαν το πρόβλημα του «εκσυγχρονισμού», δηλαδή του συγχρονισμού τους με τις μεγάλες αποικιακές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης· και τέλος, το τέταρτο μέρος είναι αφιερωμένο στην εποχή των εθνικισμών, την πιο μεγάλη πρόκληση που αντιμετώπισαν οι ηπειρωτικές αυτοκρατορίες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στην πρόκληση αυτή απάντησαν και οι τρεις με διαφορετικές εκδοχές αυτοκρατορικού εθνικισμού, οι οποίες επίσης αναλύονται συγκριτικά.

The monograph concentrates on the history of three empires of Eastern and Southeastern Europe, comparatively: the Austrian, the Russian and the Ottoman, from the time of their emergence as state entities in the 15th century until their dissolution (in the case of the Ottoman and Austrian) or their transformation (in the case of the Russian) at the end of World War I. The main analytical axis that unifies the historical narratives about the three empires is the ways in which they dealt with the problem of the nation and the emergence of national movements, which eventually dissolved them. The project proposes a new periodization of the History of Eastern and Southeastern Europe in four parts, discussing at the beginning of each part, the basic historiographical problems faced by the historians of each era. The first part is devoted to the construction of these empires as modern states; the second to the age of confessionalizations, that is, the era of the Religious Wars that had a decisive influence on the formation of modern collective identities; the third to the era of reforms, a phase in which all three empires faced the problem of "modernization", that is, their synchronization with the great colonial powers of Western Europe; and finally to the era of the nationalism, the greatest challenge faced by the continental empires of Eastern and Southeastern Europe. All three responded to this challenge with different versions of imperial nationalism, which are also analyzed comparatively.