Η κατασκευή του χώρου: διάλογοι τέχνης και αρχιτεκτονικής

Abstract

Το βιβλίο αναφέρεται στην ιστορική διαδρομή της απεικόνισης του χώρου στις τέχνες, όπως και στους ορισμούς και στις κατασκευές του από την αρχιτεκτονική. Προσεγγίζοντας την έννοια του χώρου, αντιλαμβανόμαστε αμέσως την πολυπλοκότητά της, καθώς οι καλλιτεχνικές και αρχιτεκτονικές αναφορές συνδέονται άμεσα με τις κοινωνικές, πολιτικές, θεσμικές και πολιτιστικές τους συνιστώσες. Ξεκινώντας τις παράλληλες διερευνήσεις στον χώρο των τεχνών και της αρχιτεκτονικής, η αρχή γίνεται από τη στιγμή κατά την οποία η τέχνη παρουσιάζεται μέσα από τη συγκρότηση του προοπτικού χώρου. Οι απαντήσεις που έδωσαν οι καλλιτέχνες, οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους «είδαν» τον χώρο και τον αναπαρέστησαν ή τον κατασκεύασαν στην εικονιστική επιφάνεια, ή παρέκαμψαν ολωσδιόλου και την αναπαράσταση και την εικονιστική επιφάνεια και δούλεψαν στον ίδιο τον πραγματικό χώρο, δείχνουν ότι η αντίληψη για τον χώρο δεν έπαψε ποτέ να αλλάζει, όπως άλλωστε δεν έπαψε να αλλάζει και αυτός γύρω τους. Ως προς την αρχιτεκτονική και τη σύνδεσή της με τον χώρο, στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε τόσο τους θεωρητικούς προβληματισμούς που παρουσιάστηκαν σε κάθε εποχή όσο και τα συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά έργα που παρουσιάζουν τις πολλαπλές εκφάνσεις της έννοιας του χώρου. Μας ενδιαφέρουν ο χώρος και οι μορφές που αυτός αποκτά σε κάθε εποχή, ανάλογα με τις κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις που η αρχιτεκτονική υπηρετεί. Εάν με τη γεωμετρία γεννιέται η επιστήμη, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε ότι η περιγραφή του χώρου αναφέρεται επίσης ως μορφή διαίσθησης και ως αντίληψη των φυσικών φαινομένων. Η αναφορά στον χώρο συνδυάζει δηλαδή τη λογική και την αισθητηριακή εμπειρία, ενώ προστίθενται και οι φιλοσοφικές διαστάσεις που συμπληρώνουν την εικόνα του κόσμου. Ο χώρος έχει μια δυναμική σχέση με το πώς βιώνουμε τον κόσμο γύρω μας. Δεν είναι απλώς το υλικό περιβάλλον που μας περιβάλλει, αλλά ένας χώρος που επηρεάζει την αντίληψή μας, τα συναισθήματά μας και τη σχέση μας με τον κόσμο.

The book explores the historical evolution of spatial representation in the arts, alongside its definitions and constructions within the field of architecture. From the outset, it becomes evident that the concept of space is inherently complex, as its artistic and architectural interpretations are closely intertwined with social, political, institutional, and cultural contexts.

The parallel exploration of art and architecture begins with the introduction of perspective in visual representation—a pivotal moment when space was first constructed on the pictorial surface. The varied responses by artists—whether through depicting space via perspective, constructing it on the figurative surface, or abandoning representation altogether to engage directly with physical space—demonstrate the constantly evolving nature of spatial perception. Just as the surrounding world continued to transform, so too did the ways in which space was envisioned, interpreted, and expressed. In addressing architecture, our aim is to examine both the theoretical frameworks developed in different historical periods and the architectural works that embody diverse spatial conceptions. We are particularly interested in how space assumes different forms over time, shaped by the sociopolitical conditions that architecture is called upon to address. While scientific inquiry into space may have its roots in geometry, it is important to recognize that spatial understanding also arises from intuition and the sensory experience of natural phenomena. Thus, conceptions of space involve a synthesis of logic, perception, and philosophical reflection—components that together shape our understanding of the world. Ultimately, space is not merely the physical environment we inhabit; it is a dynamic force that informs our perception, evokes emotional responses, and mediates our relationship with the world around us.