Μουσεία, Ψηφιακότητα και Πολιτισμός

Abstract

Στο παρόν σύγγραμμα χαρτογραφούνται οι πολλαπλές σχέσεις μεταξύ των χώρων πολιτισμού —με έμφαση στα μουσεία— και της ψηφιακότητας, με εστίαση στα νέα μέσα, στις εφαρμογές και στα εργαλεία που αξιοποιούνται στον πολιτιστικό τομέα. Παράλληλα, εξετάζεται η έννοια του πολιτισμού ως απαραίτητου κοινωνικού αγαθού και αναδεικνύεται ο ρόλος του στην κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, προσεγγίζονται συναφή πεδία όπως η ψηφιακή μουσειολογία, η οποία αφορά την αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών στα μουσεία. Παρουσιάζονται επίσης μελέτες περίπτωσης και καλές πρακτικές που συμβάλλουν στην ανάδειξη, προστασία, τεκμηρίωση και —κυρίως— στην προσβασιμότητα των πολιτιστικών θησαυρών, με τρόπο συμπεριληπτικό, ουσιαστικό και ελκυστικό. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των σχετικών ερευνητικών πεδίων, μεθοδολογιών και πρακτικών που εξετάζονται είναι η διεπιστημονικότητα. Η ανάπτυξη εφαρμογών αιχμής στον πολιτιστικό τομέα απαιτεί τη συνεργασία επιστημόνων από διάφορους κλάδους: μουσειολόγους, εκπαιδευτικούς (με έμφαση στη μουσειοπαιδαγωγική και στη διδακτική της τέχνης), πληροφορικούς, αλλά και ειδικούς από συναφή επιστημονικά πεδία. Η δομή του βιβλίου ακολουθεί τις βασικές πτυχές του διεπιστημονικού πλαισίου που αφορά την ανάδειξη και προώθηση του πολιτισμού σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων. Εξετάζονται οι επιδράσεις των νέων μέσων και των ψηφιακών δικτύων στην πρόσληψη και διάδοση της πολιτιστικής πληροφορίας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο το κοινό αναζητά και διαχειρίζεται τη γνώση. Σημαντικό μέρος της αλληλεπίδρασης με τον πολιτισμό πραγματοποιείται πλέον μέσω τεχνολογιών όπως τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα, η εικονική και η μεικτή πραγματικότητα, θεματικές που αναλύονται εκτενώς στις αντίστοιχες ενότητες. Το σύγγραμμα επιχειρεί να προσφέρει μια σφαιρική εικόνα του σύνθετου αλλά συναρπαστικού πεδίου στο οποίο ο πολιτισμός —και ειδικότερα οι χώροι ανάδειξης και διαφύλαξής του, όπως τα μουσεία— συναντά τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις. Βασικός στόχος του συγγράμματος είναι η ανάδειξη τρόπων που θα καταστήσουν την επαφή του κοινού με την τέχνη και την πολιτιστική κληρονομιά ουσιαστική, ευχάριστη και συμπεριληπτική. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προσαρμογή στις ανάγκες, στα ενδιαφέροντα και στο γνωστικό υπόβαθρο τόσο των χρηστών ψηφιακών εφαρμογών πολιτισμού όσο και των επισκεπτών μουσείων και γκαλερί.

This book maps the multiple relationships between cultural spaces—focusing on museums—and digitalization, emphasizing new media, applications, and tools utilized in the cultural sector. At the same time, it examines the concept of culture as an essential social good, highlighting its role in society. Within this framework, related fields are explored, such as digital museology, which involves using digital technologies in museums. Case studies and best practices are also presented, showcasing efforts in the promotion, preservation, documentation, and—most importantly—accessibility of cultural heritage treasures in an inclusive, meaningful, and engaging manner. Interdisciplinarity is a common characteristic of all the research fields, methodologies, and practices examined. Developing cutting-edge applications in the cultural sector requires collaboration between experts from various disciplines, including museologists, educators (focusing on museum education and art education), computer scientists, and specialists from related fields. The book’s structure follows and expands upon the core aspects of the interdisciplinary framework for the promotion and advancement of culture in an era of rapid technological changes. It explores the impact of new media and digital networks on the reception and dissemination of cultural information, with particular emphasis on the evolving ways in which audiences seek and process knowledge. A significant part of cultural interaction now occurs through technologies such as smartphones in everyday life and emerging technologies like virtual and mixed reality—topics thoroughly analyzed in the corresponding sections. This book aims to provide a comprehensive overview of the complex yet fascinating field where culture -and particularly spaces dedicated to its promotion and preservation, such as museums- intersects with technological advancements. The main objective of this book is to highlight ways to make the public’s engagement with art and cultural heritage meaningful, enjoyable, and inclusive. Special emphasis is placed on tailoring the experience to the needs, interests, and cognitive backgrounds of both users of digital cultural applications and visitors to museums and galleries.