Κοινωνιολογία για Κοινωνικούς Λειτουργούς

Abstract

Πρώτη αφετηρία για το πόνημα αυτό, υπήρξε μια κοινή προσπάθεια με επίκεντρο το φαινόμενο της χρηματοοικονομικής κρίσης που λίγα χρόνια πριν είχε ξεσπάσει, με ιδιαίτερα επίπονες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα για τα αδύναμα κοινωνικά στρώματα. Στην συνέχεια κομμάτι πια και εμείς “του συνεχούς της κρίσης” επεκτείναμε τις συζητήσεις μας, το προβληματισμό και τη γραφή σε θέματα που αφορούσαν την ανισότητα, την ετερότητα και τον κοινωνικό αποκλεισμό, την υαλωτότητα και την ευπάθεια υπό τις συνέπειες της κρίσης. Έτσι, η βασική συγκρότηση της προσπάθειας της συγγραφικής ομάδας επικεντρώθηκε κυρίως στον προβληματισμό για τις συνέπειες του συνεχούς της κρίσης (permacrisis) και κυρίως της αναίρεσης της ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισμού ως κομβικών για την κοινωνική συνοχή κοινωνικών-οικονομικών και πολιτικών φαινομένων. Ο παραπάνω προβληματισμός μας οδηγεί στην κοινή θέση της παρούσας γραφής πως η μελλοντική ποιότητα της καθημερινής ζωής στις κοινωνίες της δυτικής μετανεωτερικότητας θα εξαρτηθεί από την ικανότητα και τον βαθμό αναίρεσης αυτών των φαινομένων. Η τελική όμως αφορμή για αυτό το βιβλίο δόθηκε από την πρόσφατη αλλαγή στον πανεπιστημιακό χάρτη της χώρας με τις αλλαγές στον Χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης, είτε δημιουργώντας νέα πανεπιστήμια (όπως το πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής) ή συγχωνεύοντας τμήματα ΑΤΕΙ με τμήματα ΑΕΙ. Στις αλλαγές αυτές η εκπαίδευση στην Κοινωνική Εργασία είχε πρωτεύοντα ρόλο. Σε αυτό τον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης και τη συνεπαγόμενη αναβάθμιση της επαγγελματικής ταυτότητας του Κοινωνικού Λειτουργού, η κοινωνιολογική σκευή έχει πολλά να προσφέρει μαζί με τις άλλες συγκροτήσεις όπως η Ψυχολογία κ.ά. Η κατανόηση των υποκειμενικών επιλογών αλλά και των δομικών συνθηκών προϋποθέτει ένα πλέγμα θεωρητικών συμβολών, αλλά και αναλυτικών πρισμάτων. Ο Κοινωνικός Λειτουργός στην καθημερινή του πρακτική καλείται να διαχειριστεί κρίσιμα προβλήματα και καταστάσεις για τις βιοτικές τροχιές κοινωνικών υποκειμένων και κοινωνικών ομάδων που βρίσκονται σε κατάσταση ευπάθειας. Η κοινωνιολογική οπτική με τα θεωρητικά και ερευνητικά εργαλεία και μεθόδους συμβάλλει στη διερεύνηση και τη διαχείριση ζητημάτων κοινωνικής ανισότητας, διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού. Προς αυτή την κατεύθυνση κοινό νοηματοδοτικό πλαίσιο της συγγραφικής ομάδας αποτέλεσε η κοινωνιολογική σκευή της, με θεωρητικά, ερευνητικά εργαλεία και μεθόδους, ικανά προσανατολισμένα ώστε να συμβάλλουν στη διερεύνηση για την αναίρεση ζητημάτων κοινωνικής ανισότητας, διακρίσεων, ευπάθειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Θεωρούμε πως υπό αυτό το θεωρητικό και ερμηνευτικό πλαίσιο θα καταστεί δυνατή μια σύλληψη του κοινωνικού, η οποία θα επιτρέψει όχι μόνο τη δυνατότητα ικανής διαχείρισης των επιπτώσεων του φαινομένου, αλλά θα καταστήσει δυνατό τον κριτικό στοχασμό με απώτερο σκοπό τη συνολική επαναθεώρηση των δομικών συνθηκών που το προκαλούν. Έτσι, η συγκεκριμένη συνεισφορά με επίκεντρο το ‘κοινωνικό’, έχει ως αφετηρία της τη στήριξη και συμπλήρωση των εργαλείων του Κοινωνικού Λειτουργού, ώστε να καταστεί ικανός να διαχειριστεί την κοινωνική πολυπλοκότητα των ζητημάτων και ιδιαίτερα των επιπτώσεων που προκαλούνται από τις σύγχρονες κρίσεις. Ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα ο ρόλος του Κοινωνικού Λειτουργού και η σημασία του πεδίου της Κοινωνικής Εργασίας επικεντρώθηκαν στο να υποστηρίξουν ευάλωτες και σε διακινδύνευση κοινωνικές ομάδες από τα κατώτερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα που βρίσκονταν ή κινδύνευαν με κοινωνικό αποκλεισμό σε μια προσπάθεια αναίρεσης της ευπάθειας, της ανισότητας και της ευαλωτότητας.

The aim of this investigation is to enhance the practice of social work. To comprehend the roles of subjective decision-making and structural circumstances, a theoretical framework and analytical approach are necessary. Consequently, social workers face demanding tasks in managing vital and challenging issues concerning the livelihood trajectories of socially vulnerable individuals and groups. The sociological perspective, with its theoretical and research tools and methods, is contributing in investigating and managing social inequality, discrimination, and exclusion. The professional characteristics and current role of the Social Worker have undergone significant differentiation. Today, it is acknowledged that Social Work is structurally shaped by social factors and conditions. Social stratification processes, a structural feature of Western modern class societies, lead to social exclusion, vulnerability, and ultimately, social inequality. Based on the foregoing argument, it can be deduced that managing pathology or vulnerability is only a short-term measure. In the long run, a sustainable solution to vulnerability and pathology requires the undoing of a pathological culture. A long-term approach that considers the social and community factors that contribute to its development is necessary. Finally, sociological conceptualisation enables social workers to reflect critically beyond managing the effects of a phenomenon, towards reconsidering the underlying structural conditions that cause it. It also facilitates addressing the corresponding behaviors, attitudes, and practices that reproduce the phenomenon. Thus, the current study focuses on the 'social' and aims to enhance the Social Worker's toolbox to manage complex social issues, particularly those resulting from Permacrises phenomenon.