Τεχνικές Αναζήτησης και Ανάκτηση Πληροφοριών

Abstract

Βασικός στόχος του συγγράμματος είναι η ανάπτυξη των ικανοτήτων και δεξιοτήτων των αναγνωστών στην επιλογή των κατάλληλων στρατηγικών για την αναζήτηση και ανάκτηση πληροφοριών. Επιπλέον, στόχο του συγγράμματος αποτελεί η εξοικείωση των αναγνωστών του με τη χρήση σύγχρονων τεχνικών και στρατηγικών ανάκτησης δεδομένων και πληροφοριών από μηχανές αναζήτησης, ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης, τράπεζες πληροφοριών, βιβλιογραφικές βάσεις, και γενικά κάθε είδους βάσεις δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα, το παρόν σύγγραμμα αρχικά (Εισαγωγή) αποσαφηνίζει την έννοια των Συστημάτων Ανάκτησης Πληροφοριών, τη χρησιμότητα και τα βασικά συστατικά τους μέρη. Στη συνέχεια αναπτύσσονται θεμελιακές θεωρητικές προσεγγίσεις του επιστημονικού πεδίου της Ανάκτησης Πληροφοριών όπως είναι η Άλγεβρα Boole και τα Διαγράμματα Venn (Κεφάλαιο 1), καθώς και η θεωρία πίσω από τη δυαδική (Κεφάλαιο 2) και διανυσματική (Κεφάλαιο 3) προσέγγιση αναπαράστασης πληροφορίας που υιοθετείται από ένα ΣΑΠ. Ακολούθως, μέσω ασκήσεων επεξηγούνται μέθοδοι και μετρικές αξιολόγησης των ΣΑΠ (Κεφάλαιο 4) όπως οι έννοιες της Ακρίβειας, της Ανάκλησης, και του Αρμονικού Μέσου αυτών (F-Measure). Παράλληλα, παρουσιάζονται μέσω παραδειγμάτων το σύνολο των τεχνικών αναζήτησης και η ορολογία γύρω από αυτές, καθώς και η σημαντικότητα της διαδικασίας ανατροφοδότησης/ανάδρασης ενός ερωτήματος προς ένα ΣΑΠ (Κεφάλαιο 5). Επιπροσθέτως, μέσω παραδειγμάτων γίνεται μνεία στη χρησιμότητα και στις δυνατότητες που προσφέρουν τα σύγχρονα περιβάλλοντα μηχανών αναζήτησης και στον τρόπο με τον οποίο κατατάσσουν αποτελέσματα (Κεφάλαιο 6), ενώ παράλληλα παρουσιάζεται και η χρήση των μηχανών αναζήτησης σε βιβλιογραφικές/βιβλιοθηκονομικές Βάσεις Δεδομένων (Κεφάλαιο 7). Το σύγγραμμα αποσκοπεί επίσης στην κατανόηση της σημαντικότητας των μεταδεδομένων και του σημασιολογικού ιστού ως προς τη μετεξέλιξη της επιστήμης της Ανάκτησης Πληροφοριών στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, οι αναγνώστες λαμβάνουν βασικές γνώσεις όπως είναι η σημαντικότητα των προτύπων μεταδεδομένων και περιγραφής πηγών διαδικτύου, τα διασυνδεδεμένα δεδομένα και ο κύκλος ζωής τους, καθώς και για τη χρησιμότητα οντολογιών και γραφημάτων γνώσης στη διαδικασία περιγραφής (Κεφάλαιο 8). Τέλος, το σύγγραμμα προσφέρει στους αναγνώστες σφαιρική γνώση γύρω από τα είδη των πηγών πληροφόρησης, τον τρόπο αξιολόγησής τους, αλλά και γύρω από τα βασικά ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων που εγείρονται κατά την αξιοποίηση και διάχυση των πληροφοριών (Κεφάλαιο 9).

The main scope of this textbook is to enhance readers' capabilities and skills in selecting the appropriate strategies for searching and retrieving information. Additionally, this textbook aims to familiarize its readers with the use of modern techniques and strategies for retrieving data and information from search engines, electronic resources, data banks, bibliographic databases and generally all kinds of databases. More specifically, this textbook initially (Introduction) sheds light on the concept of Information Retrieval Systems (IRS), their basic components and their utility. These include fundamental theoretical approaches to the scientific topic of Information Retrieval such as Boolean Algebra and Venn Diagrams (Chapter 1), as well as the theory behind the binary (Chapter 2) and vector (Chapter 3) information representation model adopted by an IRS. Subsequently, the methods and metrics of the evaluation of the IRSs are explained through practical examples (Chapter 4) such as the concepts of Precision, Recall, and their Harmonic Mean (F-Measure). At the same time, a set of search techniques and the related terminology that embraces them are presented through multiple examples, as well as the importance of the relevance feedback process of a query to IRSs (Chapter 5). In addition, examples are given regarding the utility and possibilities offered by modern search engine environments and how they rank their results (Chapter 6), while complementarily, the practical use of search engines in bibliographic/library databases is presented (Chapter 7). This textbook also aims to understand the importance of metadata and the Semantic Web within the evolution of Information Retrieval scientific topic in today's digital world. More specifically, readers can acquire basic knowledge such as the importance of describing metadata for web resources based on international standards, the linked data and their lifecycle, as well as the utility of ontologies and knowledge graphs in the describing process (Chapter 8). Finally, this textbook offers the readers an integrated knowledge about the types of information resources, how to evaluate them, but also fundamental copyright issues that arise when the information is disseminated (Chapter 9).