Ο επίμαχος μεταμοντερνισμός και η μεταιχμιακή δεκαετία του 1990

Abstract

Το κεφάλαιο, βασισμένο στις θεωρίες που περιέγραψαν, καθιέρωσαν, αμφισβήτησαν τον αμφιλεγόμενο όρο του «μεταμοντερνισμού», παρακολουθεί τη διαδρομή που διαγράφεται, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ως κριτική απέναντι σε τοποθετήσεις της νεωτερικής τέχνης και των εκπροσώπων της. Βλέπουμε έννοιες όπως συσσώρευση, αυτονομία, σύνθεση, διάλυση, οικειοποίηση, και τον τρόπο που επανανοηματοδοτούνται υπό το πρίσμα του μεταμοντερνισμού, τον τρόπο που αξιοποιούνται από καλλιτέχνες της περιόδου και τον τρόπο που συνδέθηκαν με τις συνθήκες της δεκαετίας του 1990 και εκφράστηκαν σχηματικά, θα μπορούσαμε να πούμε, στη διάλυση του τραύματος, στη(ν) (ανα)σύνθεση της μνήμης, της ιστορίας και του αρχείου, στις πολιτικές της ταυτότητας. Ο μεταμοντερνισμός έχει μια ιδιότυπη σχέση με την ιστορία της τέχνης και την κριτική της∙ παραμένει μια ιδέα ταυτόχρονα αμφιλεγόμενη και πληθωρική. Πώς μπορούμε, άλλωστε, να κατανοήσουμε μια συνθήκη που αφορά τα έργα της Sherrie Levine από τη μία και τα έργα ζωγράφων από την άλλη, τις φωτογραφίες της Cindy Sherman, την κριτική σχέση με τα μέσα και ταυτόχρονα την αναβίωση μιας εξπρεσιονιστικής ζωγραφικής που στηρίζει σθεναρά τη σχέση με το μέσο (της ζωγραφικής); Οι τακτικές οικειοποίησης στοιχείων της νεωτερικότητας ως εκσυγχρονιστικές κινήσεις ενός εμπορευματοποιημένου πολιτιστικού πεδίου και τραυματισμένου πολιτικού πεδίου διαγράφουν την προβληματικότητα του μεταμοντέρνου των δεκαετιών 1980-1990 και εκφράζονται σε καλλιτεχνικά παραδείγματα που υπηρετούν την ηγεμονική ιδεολογία της καταναλωτικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα, η στόχευση στον σεξισμό, στον ρατσισμό, στην ομοφοβία, στην οικολογική καταστροφή και στη συνεχώς αναπτυσσόμενη δύναμη των μέσων μαζικής επικοινωνίας σε μια γοργά διογκούμενη καταναλωτική κοινωνία διαμόρφωσαν δύο πόλους που αντιμάχονταν ο ένας τον άλλο. Αυτόν που αφορούσε την επιβίωση μέσα σε αυτή τη συνθήκη των παραδοσιακών μέσων, όπως η ζωγραφική, και των αποδομητικών πρακτικών που στρέφονταν εναντίον των κοινωνικών στρεβλώσεων. Το κεφάλαιο παρακολουθεί αυτές τις περιπέτειες, γόνιμες αλλά και ενίοτε παλινδρομικές, στη σχέση της τέχνης με τον επίμαχο μεταμοντερνισμό και τη μεταιχμιακή δεκαετία του 1990.

The chapter, based on the theories that described, established and challenged the controversial term 'postmodernism', follows the path that has been traced, since the late 1960s, as a critique of the positions of modern art and its representatives. We see concepts such as accumulation, autonomy, synthesis, dissolution, appropriation, and the way they are reimagined in the light of postmodernism, the way they are exploited by artists of the period, and the way they were linked to the conditions of the 1990s and expressed schematically, we might say, in the dissolution of trauma, in the (re)synthesis of memory, history and archive, in the politics of identity. Postmodernism has a peculiar relationship with art history and its critique; it remains an idea at once controversial and exuberant. After all, how can we understand a condition involving the works of Sherrie Levine on the one hand and the works of painters on the other, the photographs of Cindy Sherman, the critical relationship with the medium and at the same time the revival of an expressionist painting that strongly supports the relationship with the medium (of painting)? The tactics of appropriating elements of modernity as modernizing movements of a commodified cultural field and traumatized political field chart the problematics of the postmodernism of the 1980s-1990s and are expressed in artistic paradigms that serve the hegemonic ideology of consumer society. At the same time, the targeting of sexism, racism, homophobia, ecological destruction and the ever-growing power of the mass media in a rapidly expanding consumer society formed two poles that opposed each other. The one concerning the survival of traditional media such as painting and deconstructive practices directed against social distortions. The chapter traces these adventures, both fruitful and at times regressive in art's relationship to the contested postmodernism and the liminal 1990s.