Έθνος και Αυτοκρατορία

Abstract

Η μονογραφία εξετάζει συγκριτικά τη διαδικασία συγκρότησης και προοδευτικής διάλυσης των ηπειρωτικών αυτοκρατοριών της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης: της Ρωσικής των Ρομανώφ, της Αυστριακής των Αψβούργων και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η χρονική περίοδος που καλύπτεται (15ος – 20ος αιώνας) δίνει τη δυνατότητα της συγκριτικής προοπτικής στα ακόλουθα ερευνητικά πεδία: α) στο επίπεδο θεμελίωσης των τριών αυτοκρατοριών στις απαρχές της πρώιμης νεοτερικότητας β) στο επίπεδο της πρόκλησης του εκδυτικισμού που καλούνται να αντιμετωπίσουν με ασύγχρονα κύματα μεταρρυθμίσεων (η Ρωσία στις αρχές του 18ου αιώνα, η Αυστρία στα τέλη του 18ου αιώνα και τέλος η Οθωμανική αυτοκρατορία στα μέσα του 19ου αιώνα), γ) στο επίπεδο της ανάδυσης εθνικών κινημάτων και επίτασης του εθνικιστικού φαινομένου αλλά και της διαμόρφωσης αυτοκρατορικών εθνικισμών και στις τρεις με στόχο τον πραγματικό ή φαντασιακό μετασχηματισμό τους σε εθνικά κράτη με υπερεθνικό χαρακτήρα. Συνεπώς η ανάλυση θα επικεντρώσει σε ζητήματα διαφοροποίησης των εθνικών κινημάτων στην Ανατολική και Νοτιοανατολική από τη Δυτική Ευρώπη . Τέλος θα συζητηθούν θεωρητικά προβλήματα που αφορούν την ιστορία των εννοιών που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό του χώρου (μέσα από τα δίπολα Ανατολική Ευρώπη-Κεντρική Ευρώπη, Βαλκάνια-Νοτιοανατολική Ευρώπη), το πρόβλημα της περιφερειοποίησης της περιοχής αυτής σε σχέση με τις χώρες της Δυτικής και της Κεντρικής Ευρώπης, και κυρίως η συζήτηση για τον τρόπο που οι τρεις αυτοκρατορίες αντιμετώπισαν την ιδεολογική (και με οριενταλιστικές διαστάσεις) κυριαρχία της Δύσης, ειδικά στην τελική φάση τους μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η μονογραφία εξετάζει συγκριτικά τη διαδικασία συγκρότησης και προοδευτικής διάλυσης των ηπειρωτικών αυτοκρατοριών της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης: της Ρωσικής των Ρομανώφ, της Αυστριακής των Αψβούργων και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η χρονική περίοδος που καλύπτεται (15ος – 20ος αιώνας) δίνει τη δυνατότητα της συγκριτικής προοπτικής στα ακόλουθα ερευνητικά πεδία: α) στο επίπεδο θεμελίωσης των τριών αυτοκρατοριών στις απαρχές της πρώιμης νεοτερικότητας β) στο επίπεδο της πρόκλησης του εκδυτικισμού που καλούνται να αντιμετωπίσουν με ασύγχρονα κύματα μεταρρυθμίσεων (η Ρωσία στις αρχές του 18ου αιώνα, η Αυστρία στα τέλη του 18ου αιώνα και τέλος η Οθωμανική αυτοκρατορία στα μέσα του 19ου αιώνα), γ) στο επίπεδο της ανάδυσης εθνικών κινημάτων και επίτασης του εθνικιστικού φαινομένου αλλά και της διαμόρφωσης αυτοκρατορικών εθνικισμών και στις τρεις με στόχο τον πραγματικό ή φαντασιακό μετασχηματισμό τους σε εθνικά κράτη με υπερεθνικό χαρακτήρα. Συνεπώς η ανάλυση θα επικεντρώσει σε ζητήματα διαφοροποίησης των εθνικών κινημάτων στην Ανατολική και Νοτιοανατολική από τη Δυτική Ευρώπη . Τέλος θα συζητηθούν θεωρητικά προβλήματα που αφορούν την ιστορία των εννοιών που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό του χώρου (μέσα από τα δίπολα Ανατολική Ευρώπη-Κεντρική Ευρώπη, Βαλκάνια-Νοτιοανατολική Ευρώπη), το πρόβλημα της περιφερειοποίησης της περιοχής αυτής σε σχέση με τις χώρες της Δυτικής και της Κεντρικής Ευρώπης, και κυρίως η συζήτηση για τον τρόπο που οι τρεις αυτοκρατορίες αντιμετώπισαν την ιδεολογική (και με οριενταλιστικές διαστάσεις) κυριαρχία της Δύσης, ειδικά στην τελική φάση τους μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.